Ook met mensen om je heen kun je je af en toe eenzaam voelen. Zelfs als je kinderen hebt die helpen, of vrienden die je bijstaan bij langdurige ziekte, moet je soms veel vragen van je omgeving. Daarover kun je je bezwaard voelen. Voor Tessel Pollmann (77) was de oplossing even simpel als effectief: een briefje ophangen aan het advertentiebord in de supermarkt.

‘Ik zoek een maatje om mee koffie te drinken of te wandelen ofzo. Betaling geen probleem. Ik ben 77 en heb een handicap.’ Het was een oproepje van Tessel Pollmann in september dit jaar in de Albert Heijn bij winkelcentrum de Gaard. Het aandoenlijke briefje ging viral nadat DUIC het had gedeeld.

Pollmann werd geveld door een heftige vorm van lymfeklierkanker en moest worden behandeld. “Vorig jaar zomer werd ik ziek”, vertelt ze kalm. “Doodziek.” Ze onderging een chemokuur en moest acht maanden lang revalideren. “Tot ongeveer een maand geleden moest ik een groot beroep doen op mijn familie, vrienden en kinderen. Al die tijd heb ik me enorm bezwaard gevoeld.”

De 77-jarige Utrechtse is nog zeer actief; ze schrijft boeken, reist met de trein het land door en gaat graag naar musea. “Ik heb in 2012 nog een boek geschreven over Anton Mussert (oud-voorman NSB, red.) en zijn voornaamste adviseurs. Vorig jaar heb ik een boek uitgebracht over onder meer vrouwen in het MKB tussen 1920 en 1970 – die zijn enorm belangrijk geweest.” Haar grootmoeder was er één van, voegt ze daar trots aan toe.

Inmiddels is Pollmann hersteld van haar ziekte, maar heeft ze gemerkt dat de periode een zware aanslag is geweest op haar gestel. Langzaam, haar woorden overdenkend, vertelt ze over de zware periode en de impact die het had op de mensen om haar heen. “Mijn partner is 89. Mijn dochter werkt en woont in Leiden en mijn zoon in Amsterdam. Je kunt niet elke keer vragen of zij mee willen naar het museum of de bioscoop. Ook van vrienden heb ik in die periode veel moeten vragen.”

Pollmann voelde de vermoeidheid al een jaar voordat ze wist dat ze kanker had. “Je merkt ineens dat je je kwetsbaar voelt.” Toen ze behandeld werd, ging haar mobiliteit achteruit. “Als je chemotherapie ondergaat, wordt je onder andere afgeraden auto te rijden. Daarnaast werd ik ouder, net als mijn vrienden – niet iedereen is nog even mobiel. Dat zorgt voor een zekere mate van isolement.” Ze sprak erover met haar dochter en kwam tot de conclusie dat een maatje wel fijn zou zijn. Iemand in de buurt die samen wilde wandelen of leuke dingen doen. “Zij adviseerde me een briefje op te hangen in de Albert Heijn. Dat heb ik gedaan.” Dan, nuchter: “Dat ging dus ineens viral.”

Vindbaarheid

Waarom ging mevrouw Pollmann niet ‘gewoon’ naar een instantie voor eenzame ouderen? “Ik heb een heel stel instanties gemaild en benaderd”, zegt Pollmann, “al voordat ik het briefje ophing. Maar er kwam niet veel uit.” Het ging moeizaam. “Het Rode Kruis en Humanitas zeiden: ‘dat doen we niet meer’. Welzijnsorganisatie U Centraal gaf in eerste instantie geen reactie op mijn mail – na twee belletjes en hulp van een alleraardigste meneer van het wijkcentrum belden ze terug. Ik moest een formulier invullen op de site, zeiden ze. Ik was dus net een maand bezig geweest.”

‘Ik heb heel veel reacties gekregen, zelfs wat te veel in korte tijd’

Eva-Maria den Balvert, communicatiemedewerker van U Centraal en betrokken bij vrijwilligerswerving, zegt dat de organisatie zo goed mogelijk bereikbaar probeert te zijn. Juist ook via de telefoon, omdat niet iedereen even digitaal is onderlegd. “Er gaat natuurlijk wel eens wat mis, maar we doen erg ons best. Het is soms lastig om vindbaar te zijn omdat er zoveel aanbieders zijn. Daarom is samenwerking tussen de organisaties zo belangrijk.” Den Balvert zegt dat het lastig kan zijn voor volwassenen en ouderen om door de bomen het bos te zien. “We zijn druk bezig de samenwerking met gemeente, sociaal makelaars, vrijwilligersorganisaties en buurtinitiatieven te verbeteren. Dan kunnen we per situatie beter bepalen wat er nodig is, dat is het belangrijkst. Ook zijn we bezig een goede website te maken voor professionals, om de vele buurtinitiatieven inzichtelijker te maken.”

U Centraal fungeert vooral als tussenpersoon, om bijvoorbeeld eenzame mensen te koppelen aan vrijwilligers. Den Balvert: “Hierin zijn het buurtteam of de huisarts ook belangrijke partijen. We zien dat het aanbod van vrijwilligers wel achterblijft. Er is altijd een tekort. Ongeveer 40 procent van de Utrechters is op de een of andere manier actief voor mensen in de wijk. Daar horen ook mensen bij die boodschappen doen voor hun buurvrouw. Natuurlijk een heel goede score, maar nog steeds is het te weinig.”

‘Van de kerk hoef je niet meer veel te verwachten’

Voor ouderen die zich eenzaam voelen is het buurtcentrum een goede optie, maar volgens Pollmann moet je daar wel tussen passen. “In mijn buurt – Tuinwijk – is er ook nog de coöperatie Wederzijds, met allerlei clubjes. Daar komen behoorlijk hoogopgeleide mensen. Als je een geschoolde arbeidster bent is het niet makkelijk je daar thuis te voelen. Bovendien moet je erheen kunnen lopen. Voor mij is het nogal een eind doorstappen.” Pollmann wijst op haar loopstok. “Dat gaat niet zo makkelijk meer.”

Eenzaamheid groeit

Uit cijfers uit de Volksgezondheidsmonitor Utrecht blijkt dat eenzaamheid onder ouderen toeneemt in de stad. 12 procent van de 65-plussers in Utrecht is ernstig eenzaam en 56 procent is wel eens eenzaam. Ouderen met een migratieachtergrond zijn bovendien vaker eenzaam dan gemiddeld. Tussen 2003 en 2016 is de ‘matige eenzaamheid’ onder Utrechtse ouderen toegenomen van 30 naar 44 procent. Het percentage ernstig eenzame ouderen is gelijk gebleven.

Een oorzaak van de groei is de grote krimp bij kerkelijke instanties. Steeds minder mensen vormen een gemeenschap in de kerk. In de monitor wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten eenzaamheid: sociale en emotionele. Dat eerste houdt in dat iemand mensen om zich heen mist. Emotionele eenzaamheid ontstaat als iemand een intieme relatie mist, zoals een partner of vriend(in), om mee over persoonlijke dingen te praten. Betekenisvolle sociale contacten kunnen eenzaamheid wel verminderen en precies daarnaar was Pollmann op zoek.

“Het is erg fijn als je een buurt hebt waar mensen iets voor elkaar doen”, zegt zij. “Van de kerk hoef je niet meer veel te verwachten. Dat was vroeger een plek waar veel voor elkaar werd gedaan. Het lijkt erop dat er te veel op bestuurlijk niveau wordt gepraat: over de wijk, de wijkgedachte, solidariteit en de participatiewet. Je krijgt bedrijven in de mantelzorg, maar het aantal mensen dat echt iets doet? Dat blijft achter.”

Het advertentiebord in de supermarkt heeft Pollmann sociale contacten opgeleverd. “Ik heb heel veel reacties gekregen. Zelfs wat te veel in korte tijd. Ik kreeg een massa mails op één dag en sindsdien loopt het aantal langzaam af. Er zijn wel erg leuke dingen uitgekomen!” Ze somt op: “Vorige week ben ik met een heel aardige vrouw in het Centraal Museum geweest en vanuit huis heb ik al vaak een wandeling gemaakt naar het Griftpark. Binnenkort ga ik naar de Botanische Tuinen met iemand die een auto heeft. Ik ben daar zeker tevreden mee.”

Den Balvert zegt dat er veel verschillende manieren zijn om mensen te helpen. “Vooral voor langdurige projecten hebben we mensen nodig. We krijgen veel vrijwilligers voor taalprojecten of hulp bij schulden, omdat die zaken veelvuldig in het nieuws komen – maar voor buddyzorg, bijvoorbeeld, is het lastig om mensen te vinden. Dan krijg je te maken met mensen met een levensbedreigende ziekte en doe je een uitgebreide training om hen te kunnen helpen; je komt binnen bij iemand die in een kwetsbare positie zit, dan moet je niet als een olifant door een porseleinkast gaan.”

12 procent van de 65-plussers in Utrecht is ernstig eenzaam

Dinsdag 14 november vindt er een bijeenkomst plaats over het tegengaan van eenzaamheid in buurt en wijk. De gemeente wil samen met de stad onderzoeken wat de cijfers uit de gezondheidspeiling betekenen en wat er moet gebeuren om te zorgen dat meer Utrechters zich verbonden en van betekenis voelen. De ervaringen van inwoners zijn belangrijk in dit vraagstuk, daarom is alle denkkracht van inwoners, winkeliers, ondernemers, vrijwilligers en (sociale) professionals welkom.