In deze serie over NIMBY – Not In My Backyard –, in Vlaanderen ook wel NIVEA – Niet In Voor- En Achtertuin – genoemd, kijken we naar zaken die Utrechters graag in hun stad willen, maar liever niet in de eigen buurt. Deze week gaan we op bezoek bij het Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap van de Universiteit Utrecht. We praten er met Dr. Madelinde Winnubst die doceert en onderzoek doet. Met haar kijken we naar de manier waarop NIMBY en burgerparticipatie een rol spelen bij de onderwerpen die de afgelopen weken in deze reeks voorbij zijn gekomen. Welke rol hebben gemeentes en bewoners bij het komen tot een besluit?
Het lijkt dat bewoners steeds vaker in opstand komen tegen plannen van de gemeente. Wat is er aan de hand?
“Iets ontstaat nooit vanzelf. Het is nooit van de ene op de andere dag dat er een probleem is. Mensen zijn vaak tegen, omdat de historie niet is meegenomen. Het gemeentebestuur heeft een bepaalde opdracht en weet vaak niet wat in het verleden allemaal gebeurd is. Je kunt niet zomaar het gemeentebelang doorvoeren. “
Waarom is het tegenwoordig zo ingewikkeld? In de jaren 70 kon de gemeente nog vrij eenvoudig een prostitutiecentrum openen, nu lukt dat niet meer.
“Uiteindelijk is het zo dat het opleidingsniveau hoger werd. Mensen werden mondiger. Er kwamen meer mensen waardoor ruimte schaarser is. Mensen begonnen te beseffen dat ze hun mond open moesten doen als ze een prettige leefomgeving willen. Langzamerhand is men erachter gekomen dat de overheid er voor hen is. Het kan niet meer zo zijn dat een overheid zonder enige vorm van inspraak of informatie iets zomaar regelt. Ook hadden we vroeger niet zoveel eisen.”
Vestiging (oude) Zandpad in de jaren 70
De gemeente ging op zoek naar een locatie om prostitutie te concentreren. Hiertoe werd het Zandpad gekozen. De gemeente ging hierover niet in gesprek met wijkbewoners. In overleg met de afdeling Overvecht van de Katholieke Volkspartij is het oorspronkelijke plan op enkele punten aangepast ten behoeve van de leefbaarheid van de wijk.
Ik snap dat mensen een fijne leefomgeving willen, maar veel mensen vinden ook dat er ergens een plek moet zijn voor sekswerkers. Hoe moet de gemeente hier mee omgaan?
“Het zal nooit positief ontvangen worden. Wat doen sekswerkplekken met een gebied. Er zit een grond van waarheid in wat bewoners en ondernemers erover zeggen. Het is opvallend dat het vaak in de meest kwetsbare buurten gebeurt. Buurten die toch al te maken hebben met andere vraagstukken. Ze hebben al decennia sekswerkplekken gehad in Overvecht. Misschien is er nu wel een andere buurt aan de beurt.”
“Weerstand heeft er niet alleen mee te maken dat mensen geen tippelzone of raamprostitutie willen, het gaat ook over hoe de gemeente ermee omgaat en welke randvoorwaarden worden gesteld. In Overvecht hadden de mensen het over veiligheid, terwijl de gemeente het had over het zoeken van een locatie voor sekswerkers. Dit zijn twee verschillende frames. Het is interessant te zien dat deze frames botsen. In het verleden waren er grote problemen met het Zandpad omdat er niet gehandhaafd werd. Dat had echte risico’s voor de wijk. Toch heeft handhaving nog geen aandacht gekregen bij het maken van de nieuwe plannen.”
De gemeente wilde een nieuw prostitutiecentrum realiseren nabij het oude Zandpad in Overvecht. Ondanks protest vanuit de wijk, zette de gemeente door. Uiteindelijk zou het centrum er toch niet komen omdat het plan niet uitvoerbaar bleek.
We zien dat de gemeente tegenwoordig in gesprek gaat met burgers en inwoners mee laat denken. Dat noemen ze burgerparticipatie. Toch voelen mensen zich vaak niet serieus genomen. Wat gaat er mis?
“Burgerparticipatie is niet vrijblijvend. Het is meestal zo dat een overheid met een plan komt en haar eigen tegenstand creëert door mensen er niet in een vroeg stadium bij te betrekken. Dit, terwijl juist het voortraject belangrijk is om met elkaar met een gezamenlijk plan te maken. Dat is moeizaam als je vanuit de gemeente bij voorbaat aangeeft wat er moet komen. Voor de gemeente betekent burgerparticipatie een belangrijke stap in de planvorming. Ze besteden daar tijd en geld aan. Ze zeggen mensen serieus te nemen. De vraag is of dat echt het geval is. Of dat ze kijken hoe ze hun plan kunnen doorzetten zonder al te veel mensen tegen de haren in te strijken. Zo’n gevoel krijg je vaak.”
Dit gevoel hebben bewoners van de Weerdsingel Oostzijde (OZ) die tegen de gemeenteplannen voor herinrichting van de straat zijn.
“Je staat als burger altijd 2-0 achter. De overheid heeft geld en macht om uiteindelijk een plan door te zetten. Ze proberen altijd te zeggen: ‘Die actiegroep is niet representatief’. Maar de vraag is wat niet representatief is. Als een wethouder zegt ‘ik vertolk de stem van de zwijgende meerderheid’, terwijl ze helemaal geen onderzoek heeft gedaan naar die zwijgende meerderheid, is het de vraag of zij inderdaad de zwijgende meerderheid vertegenwoordigt. Burgers moeten serieus genomen worden en zouden eerder betrokken moeten worden. Ze moeten zich rechtvaardig bejegend voelen en er moet worden ingegaan op hun bezwaren.
De meeste gemeenten zitten in een oude manier van denken, van ‘we moeten een participatiebijeenkomst organiseren, er moet een klankbord komen’, et cetera. Het woord ‘klankbord’ zegt al genoeg. Het mag geen adviesgroep zijn. Ongevraagd adviseren past niet in de werkwijze en bindend adviseren al helemaal niet. Het blijft vrijblijvend.”
Uitbreiden fietsnetwerk Weerdsingel OZ
De gemeente wil de Weerdsingel OZ inrichten als fietsroute om de bestaande fietsroute door het centrum te ontlasten. Bewoners vrezen een fietsracebaan. De gemeente is met bewoners in gesprek gegaan. Bewoners voelden zich echter niet serieus genomen en hadden het idee dat de gemeente het voor de bühne deed.
Wordt burgerparticipatie dan gebruikt voor de bühne?
“Ja, het is iets dat de gemeente afvinkt voor de Raad van State. Een bestuursrechter toetst of de gemeente alle stappen zorgvuldig heeft gezet. Maar een bestuursrechter kijkt niet naar de inhoudelijke argumenten van mensen. Het is voor de gemeente eigenlijk een kwestie van aftikken.”
Gaat de gemeente Utrecht er ook zo mee om?
“Dat kan ik niet beoordelen. Ze doen hun best. Ik heb geen lijstje met goed en slecht.”
Tekst loopt door onder afbeelding
Mensen kunnen ook hun mening laten weten met een zienswijze. Is dit ook een kwestie van aftikken voor de gemeente?
“Nadat een plan in de openbaarheid is verschenen, kan je inderdaad zienswijzen indienen. Maar zienswijzen worden in de regel helemaal niet serieus genomen. Vaak worden ze zonder meer opzijgelegd, zonder een argumentatie die ertoe doet. Ik heb zelf ervaring met zienswijzen. Ik voel me gewoon weggezet als burger. Dat werkt door. Ik heb een gezond wantrouwen bij alles wat er in mijn leefomgeving gebeurt. Dat komt omdat je niet serieus genomen wordt.”
Hoe kan de gemeente het beter aanpakken?
“Een oplossing zou kunnen zijn dat je open en transparant aangeeft: ‘We willen graag een fietsstad worden. Daar zijn verschillende mogelijkheden voor. Hoe zullen we dat aanpakken op de Weerdsingel?’ Je moet vooraf wel helder zijn in de kaderstelling door bijvoorbeeld vooraf aan te geven dat er een fietspad komt. Binnen zo’n kader ga je met belanghebbenden kijken hoe dat eruit kan zien. Het gaat erom dat je burgers een expert aanbiedt, een plannenmaker en geld, zodat zij hun eigen plan kunnen maken. Vervolgens ga je kijken hoe dit plan past bij het plan van de gemeente. Je kan bijvoorbeeld de twee plannen samenvoegen tot één plan. Of je kan met beide plannen de boer opgaan, zodat mensen kunnen kiezen.”
Moet het uiteindelijk zo zijn dat iedereen er wat uithaalt of kan het ook zijn dat iemand het onderspit delft?
“Dat vind ik een ingewikkelde. Als je als lokaal bestuur een opdracht hebt en draagvlak wil organiseren, zal je moeten toegeven aan het belang van anderen. Dat kunnen inwoners zijn, de Fietsersbond, et cetera. Dat betekent dat je moet kijken waar je elkaar kunt vinden en belangen met elkaar kunt verenigen. Dit kan zijn door met een brede scope te kijken en ook andere zaken erbij te betrekken. Wellicht speelt er nog meer dat bewoners belangrijk vinden. Misschien is er iets dat inwoners al lang niet voor elkaar hebben weten te krijgen waardoor ze nu zo fel tegen het fietspad zijn. Misschien zijn ze bij een andere kwestie ook al niet serieus genomen. Daarom moet je de historie meenemen. Wat leeft er in die wijk? Hoe voelen mensen zich daar?”
Ontevreden burgers weten zaken bij de rechter vaak eindeloos te vertragen. Is dat niet een probleem?
“Dat is zeker zo. Een procedure bij de Raad van State duurt al snel vijf jaar. Vooral in rijke buurten zie je dat bewoners zaken vertragen met juridische procedures. Je kan je voorstellen dat mensen in de Maliestraat, waar advocatenkantoren zijn gevestigd, de gemeente wel weten te vinden. Die gaan alle middelen inzetten om iets uit hun wijk te houden. Het is ook gewoon een geldkwestie. Dat is een ingewikkelde voor een gemeente. Daardoor denken gemeentes vaak al bij voorbaat: ‘Daar doen we het maar niet’. Dat is een probleem dat je niet zomaar oplost.”
Samenvattend, wat zijn de belangrijkste sleutels om op een goede manier met bewoners in gesprek te gaan en tot een besluit te komen?
Een heldere kaderstelling, dat je de burger serieus neemt en hen in een vroeg stadium in het proces betrekt. Ook moeten de mensen die in gesprek gaan met inwoners een open mindset hebben. Achteraf moet je evalueren. Dat moet echt onafhankelijk zijn. Het moet niet een adviesbureau zijn dat zijn broodheer moet dienen.”
Gekoppelde berichten

Hoe de gemeente Utrecht in de jaren 70 wel een plek vond voor prostitutie
In deze serie over NIMBY – Not In My Backyard –, in Vlaanderen ook wel…

Waarom sekswerkers al jaren geen werkplekken hebben in Utrecht
In deze serie over NIMBY -not in my backyard-, in Vlaanderen ook wel NIVEA –…

Gemeente en bewoners in de clinch over inrichting Weerdsingel Oostzijde
In deze serie over NIMBY -not in my backyard-, in Vlaanderen ook wel NIVEA –…
16 Reacties
ReagerenMet betrekking tot participatie: gehoord worden is iets anders dan je zin krijgen…
@ Pijl
Dat klopt.
Echter krijg je in Utrecht alleen gehoor, als je naar de rechter stapt. En ja, de rechter geeft omwonenden dan op inhoudelijke punten gelijk.
Toch best gek dat een WEThouder dan dus blijkbaar niet wist wat de wet inhield en inwoners de rechter moesten inschakelen om dat aan de WEThouder duidelijk te maken.
Goed stuk. Vind de voorbeelden niet de beste: Zandpad en Weerdsingel. Een prostitutiezone zal nooit met instemming van burgers worden gevestigd. Wat mij betreft goed gedaan in de jaren zeventig. En over de Weerdsingel vraagt iedereen zich binnenkort af waar het ook alweer over ging. Over de gang van zaken rond het Ledig Erf zou ik het oordeel van mevrouw Winnubst weleens willen weten. Uitgebreide participatie, een enquete die door 3000 mensen is ingevuld (dat is heel veel) en dan toch de belangrijkste conclusies negeren. Dat is nogal demotiverend zullen we maar zeggen.
De gemeente Utrecht moet de burger serieus nemen.
Blijven dromen want dit gaat niet gebeuren. Als voorbeeld, kijk is wat de gemeente wil maar de burger graag anders wil. De gemeete doet wat zij willen en burger staat buitenspel.
Om te beginnen, D66 ook voor rood asfalt op Weerdsingel Oostzijde in Utrecht.
En d bewoners zeggen, anuit omwonenden is er al jaren verzet tegen de plannen. Buurtbewoners vrezen dat de Weerdsingel Oostzijde een onveilige fietsracebaan wordt en dat het stadsgezicht wordt aangetast.
Dus blijven dromen……….Sorry.
Ik kan haar verzekeren dat de inwoners regelmatig serieus genomen worden door de gemeente. Hangt van de klemtoon af.
De gemeente Utrecht is er allang niet meer voor de inwoner van Utrecht.
Ik móet dus helemaal niets hè!
Niet alle burgers aan de Weerdsingel vonden dat: als ex-bewoner van de Weerdsingel merkte ik dat sommige van mijn medebewoners *overal* tegen waren. Dat rode asfalt + steentjes zoals op de rest van de singels leek mij prima…
Goh wat een verrassing, de burger wordt mondiger en de ambtenaren alleen maar ouder en eigenwijzer, Zijn volledig uit het oog verloren dat het uiteindelijk wel om de inwoners gaat ipv hun eigen hoger belang.
De bezem moet eens door het enorme ambtenaren apparaat (5000 man) in Utrecht, klantgerichtheidstrainingen, verjonging en net als bij raadsleden eisen dat ambtenaren wonen in de stad waar ze werken.
Dat doe de gemeente al, het neemt de burger serieus bij de neus
Mevrouw Winnubst doceert aan de universiteit en dat is prima.
Maar… luistert de Utrechtse overheid wel naar haar betoog?
Gemeente Utrecht is stokdoof door het jarenlang ophopende pluchestof in de oortjes.
Macht corrumpeert, pluche ook.
Pm :Utrecht wil niet een Fiets stad WORDEN maar is dat allang. Wereld fiets staf zelfs in aantal rankingen.
Overigens hangt Weerdsingel plan hiermee niet samen, het is voor dat aspekt niet relevant of het wel of niet uitgevoerd gaat worden.
@nico : De Burger bestaat niet, er zijn veel verschillende meningen en opvattingen. Denk bijvoorbeeld aan de windmolens hoe tegengesteld daar over wordt gedacht bij burgers.
Het Utrechts college is de stad naar eigen inzicht aan het vertimmeren en de burger heeft daarin hooguit een passieve, eenvoudig te negeren rol. Dat de oppositie door het strikt unanieme en collegiale optreden van de collegepartijen in de raad volledig buiten spel staat is tekenend. Het college wenst geen inmenging in het beleid, en feitelijk ook geen discussie daar over, wat, in een functionerende democratie m.i. wel de norm zou moeten zijn.
@Koel Hoofd,:
mooi omschreven. Ook de visie van deze mevrouw zal genegeerd worden.
Ook bij de Jan van Galenstraat worden burgers volledig buitenspel gezet, terwijl ze niet eens tegen de plannen zijn, maar vooral niet zien dan hun belangen worden meegenomen in die plannen. De gemeente is stokdoof