De historische vereniging Oud-Utrecht maakt voor DUIC wandelingen door de stad, op zoek naar bijzonder erfgoed. Deze keer lopen we een stukje stad langs de eeuwenoude Kromme Rijn, onder de Waterlinieweg door met een rondje Galgenwaard. 

We starten net voorbij het voormalige Pieter Baan Centrum aan de Gansstraat, historisch erfgoed met een Huis van Bewaring en een TBS-kliniek die worden herontwikkeld voor wonen, werken en horeca. Restaurant Bar Barak is al geopend. Het complex kreeg de nieuwe titel Het Wakkere End, als tegenstelling tot Het Luie End, zoals deze plek door Utrechters werd genoemd. Vroeger was het grapje: hier liggen ze (begraafplaats) en daar zitten ze (gevangenis).

We buigen vanuit de binnenstad gezien linksaf en gaan voor het Rode Kruisgebouw langs, waar je bij Books4life geweldige boeken over Utrecht kunt vinden. Een klein stukje verder dalen we rechtsaf naar het Kromme Rijnpad. We komen dan op het Lodewijk Napoleonplantsoen in de Kromme Rijn-wijk.

Lodewijk Napoleonplantsoen

Toen de gemeente Utrecht in 1953-‘54 de flats aan het Lodewijk Napoleonplantsoen liet bouwen was het de bedoeling dat ze ‘fris en luchtig’ zouden komen te liggen in een ‘groene gordel’. Dat verklaart onder andere de schuine plaatsing van de flats aan het plantsoen met de Kromme Rijn. Vanuit alle 144 woningen moest je de Kromme Rijn kunnen zien. De woningen erachter kijken tussen de flats door ook uit op de Kromme Rijn.

Tekst loopt door onder afbeelding

Krommerijnpad – Dick de Jong

De flats waren onderdeel van één van de eerste moderne wijken in Utrecht van na de Tweede Wereldoorlog en de ambities voor de wijk waren hoog. Nieuw was ook dat de net opgerichte Vrouwen Adviescommissie bouwplannen ging beoordelen. Hun eerste advies betrof de inrichting van deze flats voor de huisvrouw: er moest meer kastruimte in. Het Kromme Rijnpark waar we nu lopen is een plek voor ontmoeting voor buurtbewoners, er zijn grote kunstobjecten geplaatst en het biedt fraaie uitzichten op water en groen.

Tijdschrift Oud-Utrecht van 2021 over De Groene Stad beschrijft plantsoenmeester PerkVlaanderen. Hij was goed op de hoogte van de ontwikkelingen rond actieve recreatie in parken en schreef: ‘Wij leven in de eeuw van het kind. Utrecht is op het gebied van parken en vooral practische, doelhebbende parken goed voorzien. Dezen zijn niet zoo zeer bestemd “om naar te kijken” als wel “om in te leven”. De menschen en vooral de jeugd moeten er iets kunnen doen.’

Tekst loopt door onder afbeelding

Gerrit Rietveld Huis Theissing – Dick de Jong

Aan de overkant van de Kromme Rijn is eind jaren vijftig een kleine wijk gebouwd met rijtjeshuizen en villa’s. Hier zien we vanaf de Kromme Rijn aan de Breitnerlaan twee wat minder bekende, maar fraaie woningen naar ontwerp van Gerrit Rietveld: Huis Muus (1958) en Huis Theissing (1959). Dit laatste huis is gebouwd met gebruikmaking van holle B2 betonblokken, voor de directeur van het laboratorium van Bredero’s Bouwbedrijf.

Onder de Waterlinieweg door naar stadion Galgenwaard

Als we het pad langs de Kromme Rijn vervolgen kunnen we linksaf onder de Waterlinieweg door lopen. Daarna zien we stadion Galgenwaard links liggen. Rechts ligt sportterrein Zoudenbalch. Over stadion Galgenwaard is heel veel te vertellen. De naam verwijst naar het woord ‘galghenwert’, de plek waar in de middeleeuwen de lichamen van ter dood veroordeelde misdadigers werden tentoongesteld. Bij het zien van de bungelende lijken zouden mensen het wel uit hun hoofd laten om een misdrijf te begaan, zo was de gedachte.

Tekst loopt door onder afbeelding

Galgenwaard 1936 – Het Utrechts Archief

In 1936 verrees op deze plek een voorloper van Galgenwaard. Het was een project in het kader van de werkverschaffing: 100 tot 250 ongeschoolde werklozen werden elke week ingezet voor de bouw van het stadion. Er was een wielerbaan en daarbinnen een voetbalveld van 68 bij 104 meter dat ook geschikt was voor atletiek- en gymnastiekdemonstraties. De wielerbaan en de tribunes voor 10.000 à 12.000 toeschouwers werden aangelegd op een aarden baan. De voetbalclubs USV Hercules en DOS (Door Oefening Sterk) waren de eerste gebruikers, en er werden wielerwedstrijden gehouden.

In 1970 ging DOS samen met de clubs Velox en Elinkwijk verder onder de naam FC Utrecht. Het stadion voldeed niet meer. Door de wielerbaan was de afstand tussen het publiek en het veld te groot en er waren te weinig zitplaatsen. In 1981, na een wedstrijd tegen PSV, begon de fanatieke aanhang van FC Utrecht eigenhandig met de sloop van het oude stadion. Een jaar later al werd de nieuwe Galgenwaard geopend.

Tekst loopt door onder afbeelding

Galgenwaard anno nu. – Dick de Jong

Het werd een modern stadion met onder de tribunes ruimte voor bedrijven. Het stadion werd goed gebruikt als thuisbasis voor de wedstrijden van FC Utrecht. Geliefd bij Utrechters, gevreesd door tegenstanders: daar krijg je geen grassprietje cadeau. Er was ook ruimte voor grote evenementen, zoals het concert van Prince in 1987 en het WK Hockey in 1998. In 2001 en 2003 kwam de volgende verbouwing van het stadion dat nu plaats biedt aan 24.000 toeschouwers. Als de wind goed staat, en Utrecht heeft gescoord, kun je in de binnenstad het publiek horen juichen.

We kunnen een rondje om het stadion lopen naar het Herculesplein. Voor de hoofdingang staat een mooi gedenkteken uit de Utrechtse sporthistorie: het landskampioenschap van DOS dat op 15 juni 1958 met een golden goal door Tonny van der Linden in de verlenging van DOS tegen Sportclub Enschede werd beslist.

De Kromme Rijn

We kunnen het jaagpad vervolgen langs de Kromme Rijn. We gaan dan onder een brug door en lopen een stuk parallel aan de Weg tot de Wetenschap. Links zien we Rijnsweerd en de sneltram en aan de rechterkant lopen we langs de Moestuin en Mytylschool Ariane de Ranitz. Nog één keer onder een weg door en we zijn op weg naar de landgoederen Amelisweerd en Rhijnauwen. Echte wandelliefhebbers stappen door over het 29 kilometer lange Kromme Rijnpad naar het eindpunt Wijk bij Duurstede.

Tekst: Dick de Jong
Foto’s: Dick de Jong, Het Utrechts Archief

Tips om verder te lezen bij Oud-Utrecht.

Je kunt hier lid worden van Oud-Utrecht. Nieuwe schrijvers voor deze rubriek zijn van harte welkom. Stuur een berichtje via webmaster@oud-utrecht.nl