Utrecht maakt steeds meer plaats voor hoogbouw. Op het Jaarbeursterrein zullen de komende jaren hoge flats en hoge kantoorpanden verrijzen. Het stationsgebied wordt intussen verder uitgebreid met woon- en werktorens. Bouwplannen in Leidsche Rijn doorbreken, met 140 meter, zelfs de -ooit zo heilige- 112 meter hoge grens van de Dom.
De klokkentoren is de hoogste van zijn soort in Nederland en vooralsnog het absolute hoogtepunt van de stad. Rekening houdend met de bolling van de aarde, kun je bij helder weer de top al vanaf veertig kilometer afstand op straatniveau zien. Vele Utrechters vinden dat dit iconische aangezicht beschermd moet blijven en dat hoogbouw het zicht op de dom niet mag belemmeren. Toch blokkeren steeds meer gebouwen het zicht. Vooral aan de westkant, waar de hoogbouw in het stationsgebied voor een blinde vlek zorgt, zoals te zien op deze interactieve Domzicht kaart.
Clusters
Omdat de hoogbouw in het stationsgebied zo geclusterd is, ontstaat deze grote zwarte vlek (“schaduw”). Die clusters van hoge gebouwen zijn ook aan de randen van de stad te vinden. Zoals op de Uithof en Rijnsweerd en delen van Kanaleneiland. Ook rond het nieuw te bouwen hoogtepunt van Utrecht, in Leidsche Rijn, is meer hoogbouw te vinden.
Tweede na de Dom
Samen met de echte reuzen van de wereld zijn ook deze hoge gebouwen opgenomen in de database van Skyscraper.com. Dat overzicht geeft een goed beeld hoe er steeds hoger gebouwd is in de stad.
Honderden jaren was de dom de enige echte piek van de stad. Op een paar kerktorens na, is er pas sinds het begin van de vorige eeuw echt hoger dan veertig meter gebouwd. In 1918 werd de 43,5 meter hoge watertoren aan de Amsterdamsestraatweg gebouwd, wat daarmee het hoogste punt werd na de Dom. Het huidige Prorail gebouw, ook wel bekend als De Inktpot, nam met zijn 56 meter deze titel in 1921 alweer over.
Pas in de jaren 60 en 70 werd er duidelijk op ingezet om meer de lucht in te gaan. Vooral veel gebouwen met een woonfunctie in de nieuwe wijken Overvecht en Kanaleneiland zorgden daarvoor. Buiten deze flats werd in deze jaren ook het Unnikgebouw op de Uithof (tegenwoordig Science Park) opgeleverd, dat met 75 meter hoog boven de omgeving uitstak. Eind jaren 70 ging het Rijkskantoor Westraven daar overheen. Met een hoogte van 88 meter is het huidige Rijkswaterstaat hoofdkantoor jarenlang het hoogste na de Dom geweest. Met de renovatie in 2007 moest het wel enkel meters inleveren.
In de jaren 80, 90 en de 00’s wordt weliswaar hoog gebouwd, maar het Provinciehuis, Kantoortoren Galghenwert en kantoorgebouw Le Mirage komen niet dichter bij de top van de Dom. Pas in 2011 opent het Bestuurscentrum van de Rabobank, dat met 105 meter tot op heden het dichtst bij de hoogte van de Dom in de buurt komt.
In de nabije toekomst staat er een vloed aan nieuwe hoogbouw op het programma. En met de komst van Mark 3 zal voor het eerst ook de magische grens van 112 meter overschreden worden. Mark 3 komt weliswaar net buiten de ring, maar het “taboe” op het doorbreken van de grens van 112 meter is genomen.
Naast Mark 3 staan er nog twee 100+ gebouwen op de planning (Mark 2 en Wonderwoods 1). Het is onduidelijk hoe de plannen van het gebied achter de Jaarbeurs zullen uitvallen qua hoogbouw.
Gesloopt
Ondanks dat hoogbouw in Utrecht relatief jong is, zijn toch al zes blikvangers weer gesloopt. Tussen 1954 en 1975 stond op Lage Weide een gashouder van 78 meter hoog, die in die tijd de tweede plaats op de ranglijst innam. Verser in het geheugen ligt de sloop van het zeventig meter hoge KPN gebouw aan de burgemeester Fockema Andreaelaan, waar dit jaar woontorens voor studenten en starters worden opgeleverd.
Ontwikkeling in kaart
Op deze interactieve kaart en diagram is zichtbaar hoeveel hoogbouw er sinds de jaren zestig per vijf jaar is bijgekomen.
Daarin zijn ook de gebouwen opgenomen waarvan de verwachting is dat ze de komende vijf jaar omhoog zullen schieten, zoals de Mark I, II en III. Dan zijn er straks vier gebouwen boven de 100 meter waarvan eentje dus boven de dom uittorent met 140 meter.
Data en verantwoording
De data die voor dit artikel gebruikt is komt van verschillende bronnen. De meeste data over de hoogbouw komt van de Skyscraperpage, aangevuld met gegevens van Wikipedia en de BAG. Voor geplande bouw hebben we naast voorgaande links ook gekeken naar de plannen van CU2030 en het bericht op DUIC over de nieuwe woontorens bij Leidsche Rijn centrum. Van een aantal panden was alleen het aantal verdiepingen bekend en is op basis daarvan een inschatting van de hoogte gemaakt. De verse plannen voor achter het Jaarbeurs terrein zijn nog niet meegenomen omdat het nog slechts om schetsen gaat. Om door te rekenen waar je allemaal de Dom kunt zien, is gebruik gemaakt van het Actuele Hoogtebestand Nederland. De berekening vond plaats in een GIS programma middels een viewshed analyse. Hierbij is voor zichtbaarheid op straatniveau gekozen vanaf 1,60 meter te werken (ooghoogte) en hebben we voor de zichtbaarheid van de dom de “lamp” op 95 meter gehangen. Dat is de onderkant van het spitse dak. De berekeningen zijn uitgevoerd door de mensen van Webmapper (een Utrechts bedrijf), zij hebben ook de mooie 3D visualisatie gemaakt.
De DataDUICers
24 Reacties
ReagerenDat de hoogte van de Dom als graadmeter wordt gebruikt is in deze tijd en deze stad echt achterhaald. Zichtlijnen naar onze kerktoren blijven natuurlijk vrij, maar alsof een toren van 80 meter het zicht niet ontneemt op een bepaalde plek, vanaf een bepaalde afstand.
Met een goede kwaliteit (lees: architectonisch ontwerp voor de “eeuwigheid” en geen snelle bouw van simpele architecten) zijn dit de kerktorens van de 21ste eeuw. Andere grote steden als Den Haag en Rotterdam maar ook Tilburg en Eindhoven laten zien dat kwalitatieve XL hoogbouw echt van toegevoegde waarde voor de stad kan zijn, áls het op plintniveau en ooghoogte ook echt aansluit op de straat, dus levendige plinten en hoogwaardig afgewerkt.
Ik hoop dat er eenzelfde ritme van hoge en lage gebouwen (ja, ook hoger dan 100/120/140 meter) in de rest van de stad ontstaat als de verschillende hoogtes van de kerktorens in de binnenstad, en het niet beperkt wordt door de behoudende (oude?) Utrechter die nog steeds met het sentiment van die 112 meter rondloopt.
Inbreiden (40.000 woningen in 10 jaar binnen de rode contouren van de stad is noodzaak en daar hoort deze ontwikkeling bij.
Het is een kwestie van tijd voordat de gemeente over de 112 meter in het Jaarbeursgebied en de Merwedekanaalzone heengaat, en inziet dat er rond de snelwegen (Papendorp, A12-zone), meerdere plekken rond Leidsche Rijn Centrum Noord, Rijnsweerd en het Utrecht Sciencepark kansen liggen voor XL hoogbouw. De nieuwe hoogbouwvisie zal hopelijk die beperkingen van 112 meter niet meer in zich hebben, maar inspelen op met name de kwaliteit van de hoogbouw en de stedelijke omgeving op ooghoogte.
@Bill: hélemaal mee eens. De enige zorg die ik heb is inderdaad de architectonische waarde van de te bouwen hoogbouw (hoewel we met onder andere Wonderwoods zeker wel mooie dingen kunnen verwachten), maar hoogbouw hoger dan de Dom lijkt me niet alleen onvermijdelijk maar ook wenselijk.
Hoewel een ‘bouwwerk, geen gebouw zijnde’, is en blijft de schoorsteen van Eneco op lage weide met zijn 150 meter nog wel even de hoogste!
Op deze pagina een zeer gedetailleerd overzicht van alle bouwplannen in Utrecht voor het komende jaar: https://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=2235408
UN Agenda 2030 is politiek natuurlijk belangrijker dan dit als referendum voor te leggen aan de Utrechter. De democratie in verval.
Dan maar de lucht in!
Lekker doorgaan, zoek de grenzen maar op.
De Dom blijft toch uniek qua ouderdom, uitstraling, carrellion en aantrekkingskracht.
@Bill
Jij hebt een brede visie die niet slechts gaat over goede architectuur maar ook over aantrekkelijke stedenbouw, “ritme van hoge en lage gebouwen”.
Elke vergelijking met Rotterdam slaat nergens op. Schijnt iets met een bombardement te maken te hebben in mei 1940. Trouwens, Den Haag kwam ook niet ongeschonden de oorlog door. Maar elke cultuur kan, als ze voldoende geld beschikbaar heeft, haar historische schatten vernietigen.
Nieuwbouw is gewoon niet van dezelfde kwaliteit als oudbouw.
Staat ook in het artikel: “ondanks dat hoogbouw in Utrecht relatief jong is, zijn toch al zes blikvangers weer gesloopt.”
De redenen daarvoor zijn heel simpel: economisch afgeschreven, voldoen niet aan de moderne eisen, de ruimte is nodig.
Deze redenen zullen niet veranderen, dus die (estetisch monstreuze) flats die nu worden gebouwd onder het mom van duurzaam wonen/werken in een compacte stad, zijn over 20 jaar al uitgewoond en over 40 jaar economisch afgeschreven, niet modern genoeg en de ruimte is nodig voor….
Of er zijn een paar rampen ‘à la Grenfell towers gebeurd, kan ook.
Zelden is hoogbouw op straat een verrijking, vaak met een onaantrekkelijke begane grond invulling en een guur windklimaat. Hoogbouw blijft een milieubelastend prestige project, blijkbaar gaat dat samen met de huidige aandacht voor duurzaamheid, tenminste in woorden. Het Rabo hoofdkantoor is zo’n voorbeeld van zo’n organisatie, die zegt aandacht voor duurzaamheid te hebben.
ik denk na het lezen van dit artikel aan vakantie lokaties in de zon. waar hoogbouw voor mij geen positieve beleving geeft. waar bewust laagbouw is. ik woon graag op een plek waar ik blij van word. Dat is Utrecht. ik hou van de mentaliteit van de stad, de mensen in mijn buurt, de andere wijken om mijn buurt heen, waar ik met een half uurtje fietsen vrienden kan bezoeken. Zonder al te veel hoogbouw. Met ruimte om licht en lucht te zien, af en toe ver te kunnen kijken, wonen aan een plein met laagbouw. Natuurlijk blijft de stad niet zoals ie was toen ik er 30 jaar geleden kwam wonen, maar voor mijn beleving staat er wel genoeg hoogs. Kan er ook genoeg gebouwd zijn? Als de ruimte op is, is die op. We gaan niet omhoog? Ik weet niet hoe dat werkt, maar er past toch maar zoveel in om het leefbaar te houden?
Sommige niet oplettende lezers zouden de indruk krijgen dat we het hier over een natuurverschijnsel hebben.
@Fred: De vergelijking met Rotterdam en en Den Haag slaat wel degelijk ergens op, als je kijkt naar (zoals ik al schreef) de kwaliteit van hoogbouw. Er zijn daar projecten in ontwikkeling die (d.m.v. van functiemenging, mogelijke functieverandering, gericht op verschillende doelgroepen, levendige plint, etc..) de houdbaarheid en leefbaarheid van hoogbouw en zijn omgeving aanmerkelijk vergroten en verbeteren.
@Koel Hoofd: Interessant dat u het woord “flats” als een negatief iets in de mond neemt, die worden zoals wij ze kennen uit Overvecht en Kanaleneiland op die manier al bijna niet meer gebouwd. En uit welk jaar komen de Grenfell Towers (midden jaren ’70), u kent de fouten? Beetje flauw om die torens en de slachtoffers er bij deze discussie bij te pakken om een punt te maken. In Nederland en bij het huidige bouwen zal dit niet snel gebeuren, er is in de afgelopen decennia een flinke slag gemaakt in de veiligheid.
@roland: Die onaantrekkelijke begane grond en een guur windklimaat zijn grote aandachtspunten, maar dat erkent de gemeente, stedenbouwkundige en architect ook. Die willen natuurlijk ook geen onleefbare omgeving en streven hetzelfde leefbare klimaat na. Volgens mij is er (of komt er) zelfs een zg. “plintmanager” binnen de gemeente Utrecht die de gebouwen toetst naar aanleiding van een aantal vereisten in de eerste lagen van een gebouw in de (binnen)stad.
@Marga
Bill had het o.a over een stedenbouwkundig verschijnsel namelijk “ritme van hoge en lage gebouwen”.
Indien dit in combinatie is met goede architectuur realiseer je een mooie en aantrekkelijke stad.
Wat betreft groen kan ik je ook vertellen dat er in de wereld al gebouwen zijn neergezet waar struiken en bomen geïntegreerd zijn in de architectuur, ook kunnen er bouwtechnisch parken met bomen op daken worden aangelegd.
Elke stad veranderd, dus Utrecht ook maar wat mij betreft zou dit alleen gerealiseerd mogen worden door een goed team van goede architecten, goede stedenbouwkundigen, goede ecologische hoveniers en andere goede creatieve geesten.
Pff er komt wat hoogbouw aan het westen van de stad iedereen in paniek.
Je mag blij zijn dat utrecht de dom behoud en grondige renovatie ondergaat, zo brengen ze de singel ook weer terug!
Er is gewoon een hele mooie uitbreiding van de stad bezig je kan straks kiezen tussen modern en oud in utrecht wat wil je nog meer!!!
Steeds meer hoogbouw en inwoners op dezelfde 96 km2 veroorzaakt steeds meer onleefbaarheid, t.w. geluidsoverlast en luchtvervuiling. Zo heeft ook het RIVM te De Bilt vastgesteld dat inwoners in de overvolle Randstad 5 jaar korter leven dan buiten de Randstad. De Domtoren had met zijn 110 meter verreweg de allerhoogste moeten blijven en is ook een symbool voor de Utrechter. In China heb je ook talloze hoogbouwsteden waar iedereen buiten met een mondkapje loopt en in een duur flatje woont van 12 m2. Utrecht staat reeds landelijk op de 2e plaats, ná Amsterdam, van de 350 gemeenten met vertrekkende jonge gezinnen.
Hogere gebouwen dan de Dom moet in deze tijd gewoon kunnen. Mits goede architectuur en met grote aandacht voor het milieu. Denk aan zonnepanelen, windkracht, groen etc. Persoonlijk hoop ik op een gebouw van 140 meter hoog in het stationsgebied. Verder ben ik heel benieuwd naar wonderwoods.
Dat de Dom nog het hoogst is klopt inderdaad niet. Op Lage Weide staat een enorme schoorsteen ( vtoegers zelfs twee)met de afmetingen van een volwassen wolkekrabber. Nooit heeft iemand zich daar ooit druk over gemaakt.
Hoogbouw is momenteel veel te veel een doel en (hoewel de argumenten er aan de haren bijgesleept worden) veel te weinig een middel. Het is zelfs geen noodzakelijkheid. Er moeten voldoende ‘bewoners-bedrijven’ geronseld worden alvorens de projecten gestart mogen worden. Dat zegt genoeg. Veel bedrijven overigens die elders leegstand achter laten.
En we kunnen ook al niet zeggen dat het fraai is. Plintmanagers of niet.
Deze torens worden gebouwd omdat ze veel opleveren aan de ontwikkelaars en de beleggers. De Utrechter krijgt er een kille winderige ruimte voor terug met veel anonimiteit en weinig zon. Plekken waar we zeker tijdens avonden en nachten liever niet komen, anders dan om ons zo snel mogelijk naar binnen te begeven.
Ik heb niet zoveel tegen hoogbouw, maar wel tegen de onnadenkendheid die rond dit onderwerp de boventoon voert. Ergens is een compromis gesloten en nu is het hek van de dam. Direct wordt de hoogbouwlobby incontinent. Alles moet de lucht in. ‘Want hoogbouw is geweldig’. Dat gaat tegenvallen. We gaan het 15 jaar leuk vinden en daarna gaan we nog 25 jaar balen van de groeiende verpaupering die het aantrekt. Om het na zo’n 40 jaar te slopen. Zo niet eerder.
Het is het HC-drama all over again. In Utrecht organiseren we ons eigen bombardement en herhalen we de geschiedenis doorlopend. We geven de controle over aan ontwikkelaars en laten ons opzadelen met ondoordachte bouwwerken. Als we ze op het tekeningetje leuk vinden, omarmen we het snel en noemen we het ‘vooruitgang’ en ‘grote stad’.
Maar het is er niet eentje op een hoek… Nee, hele gebieden dragen we over aan de Kleppieres en anderen.
Daarna zijn we heel verbaasd dat onze leefomgeving niet lekker aansluit bij onze behoeften. Die eerste 15 jaar vinden we nog wel leuk en stoer, daarna gaan we mopperen. Dan sturen we aan op sloop en tot slot geven we het hele spul weer uit handen… aan dezelfde partijen. Die ons, om ons te paaien, water in een droge singel beloven… als we dat wel zelf betalen…
We zijn met zijn allen lekker bezig…
@ Wim Vreeswijk
De kwaliteit van de lucht heeft denk ik niet zoveel met de vorm van bebouwing te maken, maar meer met de vorm van het verkeer en andere vervuilende zaken.
De vergelijking met steden in China of andere miljoenensteden in verre landen wordt vaak aangehaald, maar dat is onterecht, je kunt niet alle hoogbouw over één kam scheren, er is ook lelijke laagbouw en hele mooie.
Zowiezo moet hoogbouw in clustertjes neergezet worden, dus inderdaad geen gigantisch blok van allemaal hoogbouw, het moet afwisselend zijn, en uiteraard met een mooie strak ontwerp, dan kan het heel mooi zijn.
Die hoogbouwlimiet in Utrecht heeft meer nadelen dan voordelen wat je nu met name ziet in het stationsgebied.
Allemaal erg massieve gebouwen van bijna dezelfde hoogte, 90 meter.
Die hoogbouw in Utrecht is in vergelijking met andere steden overigens ook erg breed (massief dus), wat uiteraard komt door die limiet, als je de gewenste aantal m2 wil realiseren en het mag niet in de hoogte, dan krijg je het in de breedte, het Syp gebouw is dan een uitzondering.
Liever zie ik slankere stijlvolle hoogbouw, en dus wat hoger, dan al die massieve blokken van 90 meter.
Dat veel jonge gezinnen Amsterdam en Utrecht zouden verlaten zal denk ik hoofdzakelijk komen door de torenhoge huizenprijzen, en wat moeten we daar aan doen ? Bijbouwen.
En wat moet je doen als de ruimte schaars is ? De hoogte in bouwen.
Hoogbouw zorgt voor enorme mensenmassa op een kleine oppervlak. Verkeer-en leefproblematiek liggen op de loer. Om nog maar te zwijgen van de falende architectuur. Zag onlangs toevallig het station van Lissabon, allemachtig wat mooi !
Estação do Oriente
@Fred
Dank voor je interessante reactie. Ik was gisteren nog op het Smakkelaarsveld/hoek, maar ik vond het helemaal niks met al die drukte om me heen en die verkeerschaos. vreselijk.
@ Wim Vreeswijk
Begrijpelijk, maar dat is denk ik inherent verbonden aan elke grote stad.
@Wim Vreeswijk,
Het RIVM heeft uitgerekend dat Nederlanders sinds 1990 6 jaar ouder worden door de toegenomen kwaliteit van de lucht. Laten we dit ‘Boomer’ onderwerp rusten en ons op de realiteit richten.
DE grote uitdaging is de energietransitie. Hoe maken we het gebruik van energie circulair en wenden we gas- en olie alleen maar aan als dat noodzakelijk is.
Ik zie hoogbouw niet als architectuur met culturele waarde, het is nodig om lang geleden terug te keren naar 2-5 verdiepingen, hoogbouw “oefende druk uit” op burgers