Het UMC Utrecht start in 2026 met een uniek, meerjarig onderzoek naar slachtoffers van seksueel misbruik. De studie wordt geleid door klinisch psycholoog Iva Bicanic, die op 15 december is benoemd tot hoogleraar Seksueel misbruik van kinderen: de gevolgen en behandeling. “Het is een thema dat ons allemaal aangaat.”

Het gaat om een vierjarig, wereldwijd onderzoek waarbij slachtoffers langdurig worden gevolgd en waarbij Bicanic zich gaat verdiepen in hun dagboeken, meldt de Volkskrant. Volwassenen die als kind slachtoffer zijn geweest van seksueel misbruik worden via sociale media uitgenodigd om hun dagboek van destijds uit te lenen en hierover te praten met onderzoekers. Het belangrijkste deel van de studie bestaat uit een analyse van deze teksten.

Bicanic noemt het van “groot belang” dat de UMC erkent dat seksueel misbruik bij kinderen er is. “Het is immers een thema dat ons als samenleving allemaal aangaat”, aldus Bicanic. 

Ze hoopt de komende jaren een verschil te kunnen maken door met een sterk onderzoeksteam aan de slag te gaan. Dit doet het team in samenwerking met Dynamics of Youth (UU), met de support van belangrijke partners zoals het Fonds Slachtofferhulp en anderen, en door in gesprek te gaan met slachtoffers.

Seksueel misbruik

Volgens het UMC Utrecht vindt zeker 87 procent van seksueel misbruik dicht bij huis plaats, door een bekende. De impact op de (mentale) gezondheid van kinderen en volwassenen kan enorm zijn. Kinderen met een misbruikgeschiedenis hebben bijvoorbeeld een verhoogde kans op suïcide, depressie of verslaving, doordat ze gebukt gaan onder schuldgevoelens. Ze verwijten zichzelf dat het is gebeurd en hoe ze hebben gereageerd. 

De impact moeten ze vaak in hun eentje dragen. Dat is een groot verschil met andere trauma’s”, zegt klinisch psycholoog Iva Bicanic. “Daar praten we over met dierbaren, daar zoeken we steun. Maar bij misbruik gebeurt dat niet.”

Zwijgen is typerend

Typerend voor seksueel misbruik is het zwijgen. Dit gebeurt volgens Bicanic vooral omdat kinderen doodsbang zijn voor de consequenties als het uitkomt. “Je weet als kind dat er iets gaat veranderen, je weet alleen niet precies wat. De meest toegepaste strategie is dan: er niet meer aan denken en er niet over praten. Niks aan de hand. Ruim de helft van de bewezen misbruikte kinderen laat ook helemaal geen gedragssignalen zien die erop wijzen”, zegt Bicanic. Leven met een geheim is volgens de klinisch psycholoog stressvol en beïnvloedt de ontwikkeling ingrijpend.

Hulpverleners, durf te vragen

Als het aan Iva Bicanic ligt, zou er bij de intake van ouders en kinderen in de (medische) zorg standaard aan kinderen gevraagd moeten worden of ze dingen hebben meegemaakt waarvan ze in de war zijn, die niet oké voelen of die geheim zijn. 

“In elke klas zitten gemiddeld twee kinderen die (online) seksueel misbruik meemaken. Ik hoop daarom dat artsen, verpleegkundigen en hulpverleners over hun afweer en handelingsverlegenheid stappen en durven vragen. Want het verband tussen seksueel misbruik en het (lichamelijk) welzijn van kinderen is bekend”, zegt de hoogleraar. 

Het onderzoek van haar en haar team richt zich daarom ook deels op het trainen van zorgverleners, zodat zij effectief kunnen en durven vragen.

‘Wicked problem’

Ondanks dat seksueel misbruik volgens Bicanic een complex en veelzijdig probleem is, ziet ze de toekomst positief in: “Als we door wetenschappelijk onderzoek te doen leren hoe we vroegtijdig kunnen signaleren, beter begrijpen wat er nodig is en gerichter kunnen ondersteunen is dat winst. Helaas is seksueel misbruik een wicked problem; net als klimaatverandering niet iets wat zich eenvoudig laat oplossen, maar slimme keuzes maken en samen zoveel mogelijk kinderen optimaal laten ontwikkelen, het kan wel!”

Achtergrond Iva Bicanic

Tijdens haar studie psychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam raakte Iva geïnspireerd door colleges van Francien Lamers, hoogleraar kindermishandeling. Dat bracht haar ertoe zich te specialiseren in seksueel misbruik van kinderen. Later werd ze oprichter van het Landelijk Centrum Seksueel Geweld en ze leidt het Landelijk Psychotraumacentrum voor Kinderen en Jongeren in het WKZ van UMC Utrecht.

Hulp nodig?

In het Centrum Seksueel Geweld werkt een team van artsen, verpleegkundigen, politie en andere hulpverleners samen om specialistische zorg te geven. Slachtoffers maar ook naasten en professionals kunnen 24/7 bij het Centrum Seksueel Geweld terecht door te bellen naar: 0800-0188.