Meer dan twintig jaar geleden kwamen wij in Lunetten wonen, en we namen ons voor de omringende cultuur en natuur uitgebreid te gaan verkennen. Vooral een fietstocht langs de Langbroeker Wetering stond hoog op ons lijstje. En inderdaad, die natuur en cultuur is regelmatig verkend, maar niet op de fiets: hardlopen, wandelen en skaten gaan ons beter af. De Langbroeker Wetering, met al die fraaie buitenplaatsen? Die hebben we misschien één keer bezocht, met de auto….

Zo gaat dat met goede voornemens, je zult het vast herkennen. Maar dit jaar is er een uitgelezen herkansing voor ons! 2012 is namelijk uitgeroepen tot Jaar van de Historische Buitenplaats. Wat een buitenplaats is? Van  Dale houdt het kort en simpel: een herenhuis met park op het land. Dan heb je vast wel een beeld; je wandelt misschien  zelfs regelmatig in zo’n park van een buitenplaats, als je op zondag de hond uitlaat in Amelisweerd. Rondom Utrecht vind je  – naast de beide Amelisweerden – tamelijk veel buitenplaatsen. Denk maar aan de prachtige huizen langs de Vecht, het landgoed Oostbroek tegen De Bilt aan en de vele huizen richting Bilthoven, Zeist en verder. Utrecht is een buitenplaats-provincie bij uitstek! Veel van die huizen zijn in bezit geweest (en soms nog steeds) van adellijke families of van rijke burgers. Soms waren de stukjes natuur die nu park zijn ooit bezit van een klooster of andere kerkelijke instelling. Zo was het landgoed Oostbroek in de middeleeuwen bezit van het gelijknamige klooster dat daar lag.

Al deze prachtige plekken hebben een paar dingen gemeen: een ruim huis met een statige toegang, een park of bos eromheen en meestal nog wat agrarische bijgebouwen elders op het terrein. Niet zelden diende het huis vooral als zomerwoning, en verhuisde de familie in de winter naar de stad – Amsterdam of Utrecht. Zo’n groot huis was niet warm te stoken, en veel was er ook niet te doen voor de rijke bewoners in de wintermaanden. (Dat gold natuurlijk niet voor het personeel. Die hadden altijd wel eten klaar te maken, de was te doen of de gangen schoon te houden.)

Dankzij een artikeltje in GM2, het blad van Landschap Erfgoed Utrecht, realiseerde ik me dat zelfs de stad Utrecht buitenplaatsen kent: Huis Soestbergen ligt nog steeds op de Algemene Begraafplaats Soestbergen aan de Gansstraat, en Huis Oorsprong, waar nu een makelaar in zit, is nog altijd een blikvanger langs de Biltstraat. Zelfs de 21ste-eeuwse nieuwbouwomgeving van Leidsche Rijn heeft een buitenplaats: Huis Voorn, ooit een boerderij van het kapittel van Oudmunster, werd in de 20ste eeuw de woonplaats van de ondernemersfamilie Van Seumeren.

En ik, heb ik dit jaar dan al een buitenplaats bezocht (afgezien van mijn hardlooprondjes in Amelisweerd)?  Eh.. ja, maar niet in Utrecht. Zo’n200 kilometernoordelijk van ons ligt de Menkemaborg in het Groningse Uithuizen. Die Groninger borgen zijn ook erg mooi…

Wil je meer lezen over Utrechtse buitenplaatsen, dan kun je je zoektocht beginnen op een nieuwe website. Hier tref je informatie over de geschiedenis, de bezienswaardigheden binnen en buiten, evenementen e.d. Ook komt er een app aan, waarmee je via je smartphone op locatie kunt rondwandelen in de geschiedenis van Huis Doorn, Slot Zuylen, Kasteel de Haar en Huis Amerongen.