DUIC brengt naast elke dag online het laatste nieuws ook achtergronden in de papieren krant. Hieronder kunt u een van de verhalen lezen die de afgelopen week in de krant is verschenen. Wilt u de hele krant nog eens in zijn geheel nalezen? Kijk dan onderaan dit bericht. Heeft u de krant niet ontvangen? Vul dan hier uw postcode en huisnummer in. Dan geven wij dit door aan de bezorging.

Jaarlijks brengen er meer dan een half miljoen buitenlanders een bezoek aan Utrecht. De verwachting is dat dit de komende tijd alleen maar gaat toenemen. De stad doet het ook goed op lijstjes: The New Economy, Lonely Planet, CNN, Washington Post en The Guardian schreven lyrisch over Utrecht.

We leven in een prachtige stad, de toeristen die hier komen beamen dat. Maar kijken Utrechters zelf nog wel om zich heen als ze van punt A naar punt B fietsen? DUIC ging mee met twee tours die worden aangeboden aan toeristen, en aan alle Utrechters: “Die weten vaak ook niet alles over hun eigen stad.” Wij liepen mee met de Utrecht Hotspots stadswandeling van anderhalf uur van Toerisme Utrecht en met een rondleiding door de stad van drie uur door Utrecht Free Tours.

Utrecht Free Tours

Utrecht Free Tours biedt gratis rondleidingen aan waarvoor je niet hoeft te reserveren. Elke zaterdag en zondag kunnen toeristen, studenten en andere geïnteresseerden meelopen met een gids door de stad.

Jasper is de bedenker van de gratis rondleidingen die sinds 2011 gegeven worden. “Zulke gratis tours worden op veel plekken in de wereld gegeven. Ik dacht: dit moeten we ook in Utrecht gaan doen.” En zo geschiedde. Vijf jaar later zijn de rondleidingen nog steeds in trek. Ondertussen is er ook een gratis tour door de wijk Lombok.

Ben geeft nu al twee jaar rondleidingen voor Utrecht Free Tours. Hij staat met een bordje onder de Domtoren om de mensen op te vangen. “Omdat het een gratis tour is waarvoor men zich niet hoeft aan te melden is het altijd even afwachten hoeveel mensen er komen. We hebben wel eens gehad dat er veertig mensen waren. Dan splitsen we de groep op.” Vandaag zijn er zo’n twaalf mensen. Enkele Slovaken, Spanjaarden, Brazilianen en een Utrechtse.

“Ik voel mij toerist in eigen stad”

“Het is niet verrassend dat de tour op het Domplein begint”, vertelt Ben in het Engels aan de groep. “Dit is de trots van onze stad en met 112 meter het hoogste gebouw van Utrecht.” Hoewel Nederland bij veel toeristen tegenwoordig bekend staat als een tolerant land blijkt Utrecht dat niet altijd geweest te zijn. “In de 18de eeuw ontmoetten homoseksuele mannen elkaar tussen de ruïnes van de ingestorte Domkerk. Toen hier echter klachten over binnenkwamen werd er besloten om de mannen te vervolgen. Dit staat tegenwoordig bekend als de Utrechtse sodomieprocessen.” Op het Domplein ligt ter nagedachtenis een grote tegel in de grond. Daarnaast is ook het monument voor verzetsstrijders. “Die noemen we ook wel ‘Vrouw met ijsje’”, vertelt Ben lachend. En inderdaad, gedurende dag nemen meerdere toeristen met een ijsje een foto bij het monument vanwege de gelijkenis.

De rondleiding van Free Tours Utrecht kenmerkt zich door een gezellige ongebonden sfeer. “Ook is geen enkele tour hetzelfde. Iedereen doet het net iets anders dan zijn collega-gidsen.” Ben was eerder reisleider in het buitenland, toen hij weer in Utrecht werkte vond hij dit een mooie aanvulling.

Nobelprijswinnaar

De tour gaat verder via de grenspaal van het Romeinse rijk, de Domtuin, langs de Paushuize naar de Schalkwijkstraat. In deze straat woonde een bekende Utrechter: Röntgen, de ontdekker van de later naar hem genoemde stralen. “Een mooi verhaal”, vertelt Ben, “is dat hij in Utrecht van school werd gestuurd. Hij wilde een medeleerling niet verraden die een cartoon had gemaakt van de leraar. Omdat hij van school was gestuurd moest hij op zoek naar een universiteit waar hij toegelaten zou worden. Die vond hij in Zurich en daarom vertrok hij dus uit Utrecht. Zo verloor de stad een toekomstige Nobelprijswinnaar door een tekeningetje.”

De groep mensen luistert aandachtig naar Ben. Twee Slovaakse zussen lopen ook mee, een van de twee woont al ruim een jaar in Utrecht, de ander is op visite: “Mijn zus weet natuurlijk al veel over de stad maar we vonden het eens leuk om dit te gaan doen. Zo kunnen we lopend veel van de stad zien.” Op de vraag of ze al is wezen fietsen door Utrecht moet ze lachen: “Ik kan helemaal niet fietsen.”

De groep mensen wandelt verder naar de Bruntenhof. “De advocaat Frederik Brunt liet deze woningen bouwen voor arme weduwen, zo wilde hij iets goeds doen voor de gemeenschap.” Bij de singel aangekomen vertelt Ben hoe het stadspark tot stand is gekomen. “Vroeger lag hier de verdedigingsmuur van Utrecht, maar deze verloor in de loop van tijd zijn functie. Nu is het een lang uitgestrekt park waar mensen graag hun hond uitlaten of hardlopen en heet het tegenwoordig Zocherpark.” In dit park ligt ook Sonnenborgh. Wat weinig mensen weten is dat er ook een Manenborgh, Sterrenburg en Morgenster waren. Deze vier bolwerken werden gebruikt ter verdediging van de stad. Tegenwoordig hebben de panden andere invullingen, alleen van Morgenster is geen bouwwerk meer zichtbaar. “In Sonnenborgh was jarenlang het KNMI gevestigd, maar dat is verhuisd naar De Bilt.”

Dat de rondleiding niet alleen interessant is voor buitenlandse toeristen beaamt ook Judith. Ze is de enige Nederlander die vandaag meeloopt. Aangekomen in de Oude Hortus vertelt ze: “Ik voel mij toerist in eigen stad. Leuk om eens mee te maken en ik hoor ook veel dingen die ik echt nog niet wist. Tijdens zo’n tour ga je heel bewust en naar de details kijken, normaliter ben je gewoon onderweg in de stad.”

Een pauze wordt gehouden op het Ledig Erf waarna de tocht verder gaat over de werven van de Oudegracht naar de Zeven Steegjes. “Het zijn er eigenlijk acht”, vertelt Ben. “Ook zaten er in deze huisjes tot in de tweede helft van de twintigste eeuw geen toiletten. Tegenwoordig is het een volksbuurt met een sterke sociale cohesie.” Via de Zeven Steegjes komen we weer bij de singel waarna we doorsteken naar een binnenpleintje achter het oude Tivoli Oudegracht. “Een rustig plekje, dat veel Utrechters niet kennen.”

De rondleiding gaat nog verder over Mariaplaats, langs de Buurkerk en eindigt weer bij de Domtoren.

Stadswandeling Toerisme Utrecht

De stadswandeling langs de Utrechtse hotspots wordt aangeboden door Toerisme Utrecht. Die begint ook vlakbij de Dom, bij het daarnaast gelegen VVV-kantoor. Voor deze tour kan je niet zomaar komen aanlopen, in het hoogseizoen is er wel een open inschrijving maar normaliter worden de stadswandelingen aangeboden aan groepen.

De gids Hanneke Blijham staat de groep van vandaag al op te wachten. “Deze keer gaat er een groep mee die in Utrecht is voor een conferentie. Even afwachten uit welke landen ze allemaal komen.” Wanneer de groep komt aanlopen wordt al snel duidelijk dat dit een internationaal gezelschap is. Ze komen uit Duitsland, Finland, Amerika en Hongkong en zijn druk om zich heen aan het fotograferen.

Hanneke stelt zich voor aan de groep en ook hier wordt het verhaal van de Domtoren verteld. De aanwezige Amerikaan, William, vraagt meteen waarom de toren niet aan de kerk vastzit. “Het middenstuk van de Domkerk was minder solide gebouwd dan de rest van de kerk en bleek daardoor niet bestand tegen een wervelstorm die in 1674 in Utrecht en omgeving woedde.. De ruïnes zijn ruim 150 jaar blijven liggen.”

De groep loopt verder richting de rand van het Domplein totdat er plotseling waternevel uit de grond komt: “Hier stond de muur van het oude Romeinse fort dat de Romeinen hier gebouwd hadden om de noordelijke grens van hun rijk rijk te verdedigenUit die tijd stamt ook de naam van de stad: Trajectum. Dit is Latijn voor een plek waar een rivier over te steken is.”

“Veel Utrechters weten niet dat de Domkerk ook de Sint-Maartenskerk heet”

Hanneke heeft geschiedenis gestudeerd in Utrecht en geeft al tien jaar rondleidingen door de stad. Waar de groep ook naar vraagt, ze weet er wat over te vertellen. Zo ook over Sint-Maarten, boven de poort naar de Domtuin staat een afbeelding van hem: “De beschermheilige van de stad Utrecht. Er is te zien hoe Martinus van Tours de helft van zijn mantel weggeeft aan een bedelaar die om een aalmoes vraagt. Dit symbool van goedhartigheid is overal terug te zien in Utrecht. Het wapen, logo en vlag van Utrecht toont een vlak dat gedeeltelijk rood en wit is. De rode kleur staat voor de mantel en het witte voor zijn onderkleed. En ook iets wat niet veel mensen weten, de Domkerk heet eigenlijk ook de Sint-Maartenskerk. Maar er zullen weinig Utrechters zijn die je weten te vertellen waar de Sint Maartenskerk staat als je de weg naar deze kerk vraagt…”

Via de Domtuin, die iedereen prachtig vindt, lopen we door naar de Pieterskerk. Hanneke pakt een plattegrond uit haar tas en vertelt aan de hand daarvan over de groei van de stad en de betekenis van de kerk. “Het mooie is ook hoe de geschiedenis kan veranderen. Toen ik studeerde in Utrecht leerde ik andere dingen dan die ik nu vertel aan jullie. Er komt steeds meer kennis bij over de stad.”

Utrechtse paus

Via de Kromme Nieuwegracht trekken we richting de Paushuize. Daar aangekomen vraagt Hanneke wie de man van het standbeeld zou kunnen zijn. De aanwezige Finse toerist denkt dat het een blinde man moet voorstellen. Hanneke: “Nee, hij was voor zover ik weet niet blind. Deze in 1459 in Utrecht geboren man is paus geweest. Hij was de enige Nederlandse paus in de geschiedenis.” En de man wilde dat eigenlijk niet eens worden. “Bij het conclaaf lukte het steeds niet om tot een keuze te komen voor een nieuwe leider van de katholieke kerk. Uiteindelijk opperde iemand om Adrianus paus te maken. Deze vrij onbekende Utrechter werd toen snel gekozen.” Het optimisme over de nieuwe paus duurde echter niet lang. “Hij ageerde tegen de weelderige levensstijl in het Vaticaan en stond voor soberheid. Ook de Romeinse burgers vonden het maar niks dat de paus uit het hoge noorden kwam. Toen Adrianus binnen een jaar overleed – en we weten niet precies hoe – waren er dan ook veel mensen tevreden.” Adrianus liet een huis bouwen in de Domstad (het huidige Paushuize) met de bedoeling zijn laatste levensjaren in zijn geboortestad te slijten, , maar hij heeft het nooit zelf gezien. Tegenwoordig is het een pand van de Provincie Utrecht. “Het duurde overigens tot 1978 totdat er weer een niet-Italiaanse paus werd verkozen.”

De toeristengroep die vandaag meeloopt is hier eigenlijk niet alleen voor vakantie. De groep van vandaag is uitgenodigd op een muziekconferentie in TivoliVredenburg. De organisatie heeft ook de tour geregeld. Andreas uit München is hier al voor de tweede keer. “Ik bezocht eerder het Festival Oude Muziek. Utrecht is een mooie stad, met een middeleeuwse binnenstad. Dat zorgt voor veel levendigheid.”

Vanaf het Paushuize lopen we via de Nieuwegracht naar de Oudegracht en stoppen we bij de Buurkerk. “Hier in de Choorstraat is in de bestrating nog goed te zien hoe groot de Buurkerk ooit was, veel groter dan dat hij nu is. Het zogeheten koor van de kerk – daar komt ook de naam Choorstraat vandaan – is op een gegeven moment afgebroken.” De Buurkerk blijkt de eerste kerk te zijn in Utrecht die voor het gewone volk bedoeld was. “De kerk was er voor de buurt.” Overigens wie goed naar de Buurkerk kijkt kan nog enkele kanonskogel vinden, deze werden tijdens het beleg van Vredenburg tegen de kerk aangeschoten en zitten nog steeds in de muren. De tour eindigt uiteindelijk op het Stadhuisbrug.

Tekst en foto’s: Robert Oosterbroek