DUIC kreeg een paar weken geleden enigszins bezorgde vragen van een lezer over de staat van de City Bioscoop aan de Utrechtse Voorstraat. De oud-medewerker van de voormalige Wolff-bioscoop wilde weten: waarom is het gebouw nog steeds niet opgeknapt? Een deskundig oog is er niet voor nodig om te zien dat het exterieur toe is aan een stevige onderhoudsbeurt. Net als in 2015, toen de leden van vier Utrechtse politieke partijen vragen stelden over de staat van het monumentale pand. De gemeente gaf toe: er kan een slag gemaakt worden in het herstel van de monumentale kwaliteiten. Maar tot op heden is daarvan weinig te zien. En wat is eigenlijk de rol van de gemeente hierin?

De City is gevestigd in een eeuwenoud pand op de hoek van de Drift en de Voorstraat. In 1925 werd het omgebouwd naar een locatie voor concerten en feesten en, hoewel het medium ‘film’ toen nog jong was, kon men ook hier van tijd tot tijd een vertoning bijwonen. In de jaren ’30 kreeg het uiterlijk van de bioscoop een nieuwe draai volgens de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. Het werk van de architecten Andriessen en Van der Weele. Strak en relatief sober, maar wel met een typische Hollywood-allure uit het interbellum.

Het tot bioscoop verbouwde pand staat als gemeentelijk monument op de lijst van beschermde monumenten in de gemeente Utrecht. Het gebouw zou ‘van algemeen belang zijn vanwege de architectuurhistorische waarde als gaaf en karakteristiek voorbeeld van een bioscoop met invloeden van de Nieuwe Zakelijkheid’. Het pand zou daarbij ook cultuurhistorische waarde hebben, vanwege de bestemming als bioscoop. Tot slot ligt de City binnen het beschermde stadsgezicht van Utrecht.

Opknapbeurt
De City was een aantal jaar geleden onderdeel van een heuse bioscopenstrijd in Utrecht. In een paar jaar tijd gebeurde er een hele hoop in de stad. Een korte terugblik. In 2014 nam Kinepolis de firma Wolff Bioscopen over, en daarmee dus ook de vestiging aan de Voorstraat. Ondertussen werd er door Kinepolis gebouwd aan de grote bioscoop op het Jaarbeursplein en bouwde Cinemec een zalencomplex in Leidsche Rijn Centrum.

In 2014 werd het plan voor de Bieb++, waar Filmtheater ’t Hoogt zich zou gaan vestigen, door de gemeenteraad weggestemd. ’t Hoogt moest in de jaren daarna dus op zoek naar een nieuwe locatie. Een nieuw gebouw aan het Paardenveld behoorde tot de mogelijkheden maar dat bleek toch niet haalbaar. Toen presenteerde Jos Stelling – eigenaar van het Louis Hartlooper Complex en Springhaver – in 2015 een plan om City nieuw leven in te blazen. Want hij zag toen al dat City wel een opknapbeurt kon gebruiken.

In datzelfde jaar stelden de Utrechtse partijen GroenLinks, D66, PvdA en SP ook vragen over de toekomst van het monumentale City-pand. Een van hun vragen ging over het onderhoud. Zou de City Bioscoop dat niet ‘spoedig’ nodig hebben? Het Utrechtse college van B&W zag toen geen directe aanleiding voor onderhoud, althans niet bouwtechnisch. Wel was het college het ermee eens dat het aanzicht van het pand sterk verslechterde. “De bijzondere architectuur van de gevels is in de loop der jaren verschraald. Het is duidelijk dat er een slag gemaakt kan worden in herstel van de monumentale kwaliteiten, waarmee het gebouw ook een betere uitstraling aan dit gedeelte van de stad kan geven”, was het antwoord van het college.

‘t Hoogt
Toen kwam daar in 2017 ineens het plan naar voren van ’t Hoogt – dat nog altijd op zoek was naar een nieuwe locatie – om zich in de City te vestigen. Kort daarop liet Jos Stelling weten voorlopig af te zien van een samenwerking of een nieuwe bioscoop in de City-vestiging. Kinepolis gaf ondertussen aan verrast te zijn door de plannen van ’t Hoogt. Kinepolis had in het gebouw namelijk nog gewoon een vestiging van hun bioscoopketen.

We spoelen door naar 2018, ’t Hoogt gaat toch niet naar City en wil zich in het Werkspoorkwartier gaan vestigen op de locatie die we nu als De Machinerie kennen. Om het verhaal nog helemaal compleet te maken besloot Stelling in 2020 om een nieuwe bioscoop te openen in de voormalige panden van ’t Hoogt. Kinepolis bleef dus in het pand aan de Voorstraat en zo lijkt de cirkel weer rond. Maar wat is nu de toekomst van de City?

Rol gemeente
Acht jaar nadat Kinepolis Wolff kocht, is er nog geen actie ondernomen; de stukken pleister bladderen steeds verder van de grauw uitgeslagen muren af. Maar wat is eigenlijk de rol van de gemeente bij het onderhoud van zo’n monument? “De huidige staat van onderhoud is, voor zover we dat kunnen beoordelen vanaf de buitenkant van het pand, matig”, laat de gemeente Utrecht in een reactie weten. Het onderhoud van de City, een gemeentelijk monument, wordt alleen gecontroleerd ‘als er meldingen van bijvoorbeeld achterstallig onderhoud, illegaal gebruik of gevaarlijke situaties zijn’.

Tekst gaat verder onder afbeelding

Voor de rest ligt de verantwoordelijkheid van de staat van een bestaand pand voornamelijk bij de eigenaar van dat pand. De gemeente kán de eigenaar verplichten tot onderhoud, maar situaties waarin de gemeente ingrijpt bij het onderhoud van een monumentaal pand zouden maar zelden voorkomen. “Landelijk zijn er enkele voorbeelden, dan gaat het meestal om een ‘bouwval’ en een onwillige eigenaar om het monument in redelijke staat te onderhouden.”

Esthetische overwegingen spelen niet de grootste rol bij de beslissing om in te grijpen of maatregelen af te dwingen. Zo geeft de gemeente aan pas op te treden wanneer er gevaarlijke situaties dreigen te ontstaan. “De gemeente treedt op wanneer de situatie risico voor derden dreigt op te leveren of als er duidelijk aantoonbaar sprake is van onomkeerbaar verlies van cultuurhistorische waarde. Zodra bijvoorbeeld de omgeving in gevaar komt omdat iemand een pand niet onderhoudt, treedt de gemeente op.”

Ook maatregelen die de eigenaar van de City Bioscoop kan nemen om gevaarlijke situaties of verdere verschraling te voorkomen, kunnen niet worden verplicht. “De eigenaar van een pand is primair verantwoordelijk voor het onderhoud van zijn pand. Wij kunnen als gemeente vrijblijvend adviseren als de eigenaar dat wil, wij mogen wettelijk gezien geen preventieve maatregelen afdwingen.”

Kinepolis

Maar waarom is er nog steeds niets aan het pand gedaan? Kinepolis houdt voorlopig de boot af. “Natuurlijk blijven we altijd kijken of er optimalisaties noodzakelijk zijn en wat er binnen de mogelijkheden ligt om dit uit te voeren. Juist omdat het een monumentaal pand betreft”, laat een woordvoerder van Kinepolis weten.

“Daarnaast hebben we te maken met een uitzonderlijke situatie rondom het coronavirus, aangezien we lange tijd gesloten zijn geweest en we helaas nu weer dicht zijn tot tenminste 14 januari. We zullen dus kritisch moeten kijken naar de uitgaven die we doen.” Ook op de vraag of er plannen voor onderhoud of een opknapbeurt in het verschiet liggen, kan Kinepolis geen sluitend antwoord geven. “Door de onverwachte volledige sluiting moeten we onze plannen voor 2022 herzien en op dit moment is het helaas nog te vroeg om daar een definitief antwoord over te geven.”